Calle 13
Calle 13 to zespół wykonujący reggaeton i rap-fusion z Puerto Rico, prowadzony przez przyrodnich braci René Péreza Joglara o pseudonimie „Residente” i Eduardo Cabra Martínez o pseudonimie „Visitor”. Zespół charakteryzuje się elektrycznym stylem muzycznym, który łączy różnorodne gatunki, takie jak rap, rock, ska, merengue, bossa nova, muzyka bałkańska, folklor latynoamerykański, cumbia kolumbijska, cumbia villera, candombe, salsa, afrobeat, muzyka elektroniczna, często używając niekonwencjonalnych instrumentów. Początkowo zespół został opisany jako grupa reggaeton, ale z czasem oderwali się od tego stylu. Zespół jest również znany z satyrycznych tekstów, a także społecznego komentarza na temat kultury i polityki Ameryki Łacińskiej. Pérez to piosenkarz, autor tekstów i producent, a Cabra jest wokalistą, kompozytorem, aranżerem, dyrektorem muzycznym i multiinstrumentalistą, gra m.in. fortepianie i gitarach elektrycznych. Ich przyrodnia siostra, Ileana Cabra Joglar, nazywana PG-13, dodaje uroku kobiecym wokalem w niektórych utworach zespołu. René i Eduardo urodzili się w 1978r.w San Juan w Puerto Rico. Poznali się w wieku dwóch lat, gdy matka René wyszła za mąż za ojca Eduardo. Później ich rodzice rozwiedli się, ale bracia utrzymywali kontakt i utrzymywali dobre stosunki. Zarówno nazwa zespołu, jak i pseudonimy „Resident” i „Visitor” pochodzą z czasów ich dzieciństwa, przy czym Calle 13 to adres, pod którym mieszkał w młodości René i którego Eduardo odwiedzał regularnie. Po przybyciu do domu René, obaj musieli powiedzieć ochroniarzowi czy są „rezydentami”, czy „gośćmi” stąd wzięły się pseudonimy artystów. René studiował sztukę związaną z obrazem, projektowaniem i animacją, podczas gdy Eduardo zaczął formalnie studiować muzykę od szóstego roku życia, kontynuując ją na wyższych studiach, oprócz studiów licencjackich z informatyki i rachunkowości. W 2004 roku, po ukończeniu studiów, zaczęli wspólnie nagrywać muzykę. W krótkim czasie duet stał się popularny w Ameryce Łacińskiej.
W 2005 r. ukazał się pierwszy singiel i teledysk zespołu „Se vale to-to” będący zwiastunem ich pierwszego albumu „Calle 13”. Pomimo dobrego lokalnego odbioru debiutanckiego albumu zespołu to w 2006 roku po wydaniu singla „Atrévete-te-te”, ich album zyskał rozgłos za granicą osiągając 6 pozycję na liście najlepszych albumów czasopisma Billboard i zdobywając trzy Latin Grammy Awards w kategoriach Najlepszy nowy artysta, Najlepszy album muzyki miejskiej i Najlepszy film krótkometrażowy. W kwietniu 2007 roku Calle 13 wydało swój drugi album, zatytułowany „Resident or Visitor”, przy którym współpracowali różni artyści, tacy jak Gustavo Santaolalla z Bajofondo, La Mala Rodríguez, Tego Calderón, Orishas i Vicentico. Album szybko osiągnął pierwsze miejsce na liście najlepszych albumów latynoskich Billboard oraz zdobył dwie nagrody Latin Grammy w kategoriach Najlepszy album muzyki miejskiej i Najlepszy utwór miejski. Ich trzeci album studyjny „Los de atrás vienen conmigo” wydany w 2008 roku charakteryzuje się znaczną różnorodnością stylów muzycznych. W nagraniu utworu „No hay nadie como” wziął udział meksykański alternatywny zespół rockowy Café Tacuba a w utworze „La Perla” Rubén Blades wraz z argentyńskim zespołem perkusyjnym La Chilinga. Zarówno album, jak i oba single otrzymały entuzjastyczne recenzje. „Entren los que quieran” (2010) jest czwartym albumem studyjnym grupy Calle 13 na którym słychać, że grupa przeżywa nową ewolucję stylu, wykorzystując więcej elementów folkloru latynoamerykańskiego, rocka, merengue, a także słychać większe zaangażowanie społeczne w tekstach piosenek. Dzięki temu albumowi zespół otrzymał 10 nominacji do Latin Grammys Awards, z których udało im się zdobyć 9. „MultiViral” wydany w 2014r. to piąta produkcja Calle 13. Za ten album zespół zdobył pięć nagród Latin Grammy, za najlepszy album z muzyką miejską i album roku „Los de atrás vienen conmigo” najlepsza krótka wersja teledysku do piosenki „La Perla” oraz najlepsza piosenka alternatywna i nagranie roku za „No hay nadie como tú”. Grupa Calle 13 wygrała w sumie 24 Latin Grammy Awards i 3 Grammy Awards. Zespół wyreżyserował i uczestniczył w różnych kampaniach filantropijnych w Ameryce Łacińskiej m.in.: dali koncert w Salwadorze, z którego bilety zostały zebrane w paczkach fasoli i ryżu, które były przeznaczone dla osób dotkniętych intensywnymi deszczami które nawiedziły ten kraj. W lipcu 2012 roku wraz z MTV Exit i Unicef zespół wydał dokument Esclavos invisibles, który mówi o handlu ludźmi w Ameryce Łacińskiej. Dokument został także zaprezentowany w Casa de América w Madrycie. Również przy wsparciu Unicef, w tym samym roku rozpoczęli kampanię z Amnesty International przeciwko noszeniu broni w Portoryko i Ameryce Łacińskiej. W listopadzie tego samego roku wzięli udział w festiwalu w mieście Durango w Meksyku, gdzie wymieniono pięćset biletów na koncert na ubrania zimowe jako darowizna dla potrzebujących rodzin. Członkowie Calle 13 wielokrotnie wsparli także bezpłatną edukację publiczną dla krajów Ameryki Łacińskiej, takich jak Dominikana, Portoryko, Kolumbia i Chile. Oprócz nagród za albumy i piosenki, byli oni wielokrotnie wyróżniani za zaangażowanie społeczne. W 2012 r. otrzymali nagrodę „Leaders of the Revolution”, przyznaną na SXSW Interactive Festival w Austin w Teksasie, za ich wkład za pośrednictwem sieci społecznościowych. W czerwcu tego samego roku otrzymali nagrodę Rodolfo Walsha przyznaną przez Wydział Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej National University of La Plata, Argentyna. Wreszcie, w 2012r. Amnesty International uznała Calle 13 za emisariusza sumienia 2012r., „za zaangażowanie społeczne i identyfikację z młodymi ludźmi z Ameryki Łacińskiej”.